ویکی‌پدیا

آفریقا

قاره

آفریقا، اوروپا قارّه‌سینین جونوبوندا واقع اوْلان بیر قارّه‌نین آدی دیر. اۆزاؤلچوسو ۲۹٬۲ میلیون km²، آدلارلا بیرلیکده ۳۰٬۳ میلیون km²-دیر. ائکواتوْر اوْنۇ شرطی اوْلاراق ایکی حیصه‌یه بؤلۆر.

آفریقا
اراضی۳۰٬۳۷۰٬۰۰۰ کیلومتر موربع;(۲-جی)
اهالی1,225,080,510[۱] (2016; ۲-جی)
اهالی سیخیلیقی۳۶٫۴/km2 (۹۴/sq mi)
جی‌دی‌پی (تخمینی)۲٫۳۳ تریلیون دولار (۲۰۱۸; ۵-جی)[۲]
جی‌دی‌پی (پی‌پی‌پی)۶٫۷۴ تریلیون دولار (۲۰۱۸; ۵-جی)[۲]
جی‌دی‌پی آدام‌باشی۱٬۸۹۰ دولار (۲۰۱۸; ۶-جی)[۲]
دئمونیمیآفریقالی
اؤلکه‌لر۵۴ (و ۲ موباحیثه‌لی)
باغیملیلیکلر
خاریجی (۳)
داخیلی (۴)
دیل‌لر۱۲۵۰–۳۰۰۰ دوغما دیل
چاغ بؤلگه‌لری۱:۰۰- - ۴:۰۰+
بویوک شهرلربویوک شهری اراضی‌لار:

آفریقانین آدی دَییشدیر

«آفریقا» سؤزۆ قاره‌نین شیمال-شرقینده یاشامیش «آفریقی» طایفه‌سیندان گؤتۆرۆلۆب.

آفریقا بیلگی‌لری دَییشدیر

دونیانین ان اۇزۇن چایی، دونیانین ان اۇزۇن شیرین‌سۇلۇ گؤلۆ، شرقی یاریم کوره‌سینین ان بوْل سۇلۇ چایی، قۇرۇدا یئر قابیغینین ان اۇزۇن چاتی (صدف)، دونیانین ان ایستی یئری، دونیانین ان بؤیۆک قۇراق بیر یئری، بۇ قیطاع‌دیر. اوْنۇ آوروپادان جبل الطاریق بوْغازی و آرالیق دنیزی، آسیادان آرالیق دنیزی، سوئز کانالی، قیرمیزی دنیز، باب المندب بوْغازی، عدن خلیجی آییریر. ائکواتوْر خطی و صیفیرینجی مدار بۇ قیطاع‌دان کئچدییینه گؤره اوْ، ۴ یاریم کوره‌ده یئرله‌شیب‌دیر.

تاریخ دَییشدیر

آفریقا قاره‌سی اینسانین ایلک یاشاییش یئریدیر. بۇ قاره‌ده اسکی اینسان فوسیللری تاپیلیب و بۇ فوسیللرین قیدمتی ۷ میلیون ایل تخمین ائدیلیر. ХIХ عصرین ۷۰-جی ایللرینه قدر آوروپادان گلن مۆهاجیرلر آفریقا قطاع‌سی‌نین جنوب حیصه‌سینده – کاپ مۆستملکه‌سینده و قوْنشۇ بۇر جومهوریلرینده، الجزایرین شیمال بخشلرینده ان یاخشی توْرپاقلاری تۇتمۇشدۇلار. اوْ زامان آفریقا اراضیسینین یوزده ۱۱ قدری کاپیتالیست دؤلتلرینه منشور ایدی. اونلارین سیلاحلی ائکسپئدیسییالاری ساحیل بوْیۇ راوْینلارا آرخالاناراق، قطاعنین ایچریلرینه سوْخۇلۇر، اهالینی تالان ائدیر و ساغلام کیشیلری تۇتۇب قۇل کیمی ان چوْخ لاتین آمئریکاسینا گؤندریردیلر. اوْن میلیونلارلا چوْخ قووه‌تلی و گنج آداملارین ایتیریلمسی آفریقا خالقلارینی گۆجدن سالدی، اونلارین مۆستملکه‌چیلره قارشی موقاویمتینی ضعیف‌له‌تدی. ХIХ عصرین آخیرینجی ۲۰ ایلی عرضینده مۆستملکه‌چیلر قطاع اراضیسینین داها یوزده ۸۰ ایشغال ائدرک، اوْنۇن بؤلۆشدۆرۆلمسینی اساساً باشا چاتدیردیلار. مۆستملکه‌چیلر هر یئرده سوْن درجه شیددتلی، قیزغین موقاویمته راست گلیردیلر. آفریقالیلارین باشلیجا قووه‌سینی سینانمیش دؤیۆشچۆلر تشکیل ائدیردیلر. یالنیز بیر پارا طایفه باشچیلاری آوروپالیلارا خیدمت گؤسترمیه باشلادی. موقاویمتین اساس فوْرماسی سیلاحلی موباریزه ایدی. اهالی توْرپاقلاری ایشغال ائدیلمسینه، زوْرلا مسیحی‌لشدیرمه، خاریجیی تیجارتچیلره، تضمیناتلارین و وئرگیلرین اؤدنیلمسینه، امک مۆکللیفیتینه قارشی موقاویمت گؤستریردیلر. ХХ عصرین اولی‌نه‌دک آفریقا اراضیسینین یوزده ۳۴-نو ایشغال ائتمیش اوْلان فرانسه مۆستملکه‌چیلرینه قارشی شیددتلی موباریزه آپاریلیردی. تونیس اهالیسی فرانسه پروْتئکتوْراتی‌نین اعلان ائدیلمسینه قارشی عۆصیانلا جواب وئردی. مۆستملکه‌چیلرین قوْشۇنلاری عۆسیانچیلارین پیس سیلاحلانماسیندان و ضعیف تشکیل اولونماسیندان، هابئله فئوْدال عیانلارینین خیانتیندن ایستیفاده ائدرک اوْنۇ یاتیردیلار. ۸۰-جی ایللرده غربی آفریقا خالقلاری فرانسیز قوْشۇنلارینا قارشی چیخیشا باشلادیلار. بۇ چیخیشلارا فرانسیزلارین «سۇدان بوْناپارتی» آدلاندیردیقلاری ایستعدادلی سرکرده ساموْری تۇره باشچیلیق ائدیردی. ساموْرینین رهبرلییی آلتیندا آفریقالیلار ۱۸ ایل سیلاحلی موباریزه آپاردیلار. فرانسه نین قوْشۇنلارینین سیلاحلانما جهت‌دن اۆستۆنلۆیۆ و آمان سیزلیغی ۱۲۷۷ شمسی ایلده ساموْرینی تسلیم اوْلماغا مجبور ائتدی. فرانسه ماقاداسکارای اؤزۆنۆن پروْتئکتوْراتی اعلان ائتدیکده بۇ اؤلکه‌نین اهالیسی غصبکارلارا تابع اوْلماق ایستمدی. قانلی جزا تدبیرلرینه، خالقلارین بیر-بیرینین اۆزرینه سالیشدیریلماسینا و یئرلی عیانلارین پولا اله آلینماسینا باخمایاراق، ۹۰-جی ایللرده موقاویمت کۆتله‌وی شکیل آلمیشدی. آیری-آیری ماحاللاردا عۆسیانلار قالخیر، پارتیزان موحاریبه‌سی آپاریلیردی.

جوغرافیا دَییشدیر

آفریقا قاره‌سی شیمالدان اروپا و دوغودان آسیا قاره‌سیله قونشودور. سوئز کانالی بۇ قاره‌نی آسیا قاره‌سیندن آییرمیشدیر.

اراضی‌لار و منطقه‌لر دَییشدیر

 
آفریقا منطقه‌لری:
  شومالی آفریقا
  غربی آفریقا
  مرکزی آفریقا
  شرقی آقریقا
  جنوبی آفریقا
 
 
 
آفریقانین قیزیکی نقشه‌سی
 
آفریقانین سیاسی نقشه‌سی
آرم بايراق منطقه‌لر[۳] و
اراضی‌لرین آدی بايراقلاریله 		ساحه
(km²) 		جمعیت[۴] ایل سیخیلیق
(هر km²) 		پایتخت
قوزئی آفریقا
  الجزاییر ۲٬۳۸۱٬۷۴۰ ۳۴٬۱۷۸٬۱۸۸ ۲۰۰۹ ۱۴ Algiers
    Canary Islands (ایسپانیا)[۵] ۷٬۴۹۲ ۲٬۱۵۴٬۹۰۵ ۲۰۱۷ ۲۲۶ لاس پالماس,
سانتا کروس
    سئوتا (ایسپانیا)[۶] ۲۰ ۸۵٬۱۰۷ ۲۰۱۷ ۳٬۵۷۵ —
    میصر[۷] ۱٬۰۰۱٬۴۵۰ ۸۲٬۸۶۸٬۰۰۰ ۲۰۱۲ ۸۳ قاهیره
    لیبی ۱٬۷۵۹٬۵۴۰ ۶٬۳۱۰٬۴۳۴ ۲۰۰۹ ۴ طرابلس
    Madeira (پورتوقال)[۸] ۷۹۷ ۲۴۵٬۰۰۰ ۲۰۰۱ ۳۰۷ Funchal
    Melilla (ایسپانیا)[۹] ۱۲ ۸۵٬۱۱۶ ۲۰۱۷ ۵٬۵۳۴ —
    مراکش ۴۴۶٬۵۵۰ ۳۴٬۸۵۹٬۳۶۴ ۲۰۰۹ ۷۸ Rabat
    سودان ۱٬۸۶۱٬۴۸۴ ۳۰٬۸۹۴٬۰۰۰ ۲۰۰۸ ۱۷ خرطوم
    تونیس ۱۶۳٬۶۱۰ ۱۰٬۴۸۶٬۳۳۹ ۲۰۰۹ ۶۴ Tunis
    Western Sahara[۱۰] ۲۶۶٬۰۰۰ ۴۰۵٬۲۱۰ ۲۰۰۹ ۲ El Aaiún
دوغو آفریقا
    بوروندی ۲۷٬۸۳۰ ۸٬۹۸۸٬۰۹۱ ۲۰۰۹ ۳۲۳ Bujumbura
    کومور آدالاری ۲٬۱۷۰ ۷۵۲٬۴۳۸ ۲۰۰۹ ۳۴۷ Moroni
    جیبوتی ۲۳٬۰۰۰ ۸۲۸٬۳۲۴ ۲۰۱۵ ۲۲ Djibouti
    اریتره ۱۲۱٬۳۲۰ ۵٬۶۴۷٬۱۶۸ ۲۰۰۹ ۴۷ اسمره
    اتیوپی ۱٬۱۲۷٬۱۲۷ ۸۴٬۳۲۰٬۹۸۷ ۲۰۱۲ ۷۵ آدیس‌آبابا
    کنیا ۵۸۲٬۶۵۰ ۳۹٬۰۰۲٬۷۷۲ ۲۰۰۹ ۶۶ نایروبی
    ماداقاسکار ۵۸۷٬۰۴۰ ۲۰٬۶۵۳٬۵۵۶ ۲۰۰۹ ۳۵ Antananarivo
    مالاوی ۱۱۸٬۴۸۰ ۱۴٬۲۶۸٬۷۱۱ ۲۰۰۹ ۱۲۰ لیلونگوه
    ماوریتیوس ۲٬۰۴۰ ۱٬۲۸۴٬۲۶۴ ۲۰۰۹ ۶۳۰ Port Louis
    مایوت (فرانسه) ۳۷۴ ۲۲۳٬۷۶۵ ۲۰۰۹ ۴۹۰ مامودزو
    موزامبیک ۸۰۱٬۵۹۰ ۲۱٬۶۶۹٬۲۷۸ ۲۰۰۹ ۲۷ ماپوتو
    رئونیون (فرانسه) ۲٬۵۱۲ ۷۴۳٬۹۸۱ ۲۰۰۲ ۲۹۶ سن-دنی، رئونیون
    رواندا ۲۶٬۳۳۸ ۱۰٬۴۷۳٬۲۸۲ ۲۰۰۹ ۳۹۸ Kigali
    سیشل ۴۵۵ ۸۷٬۴۷۶ ۲۰۰۹ ۱۹۲ Victoria
    سومالی ۶۳۷٬۶۵۷ ۹٬۸۳۲٬۰۱۷ ۲۰۰۹ ۱۵ Mogadishu
    جنوبی سودان ۶۱۹٬۷۴۵ ۸٬۲۶۰٬۴۹۰ ۲۰۰۸ ۱۳ Juba
    تانزانیا ۹۴۵٬۰۸۷ ۴۴٬۹۲۹٬۰۰۲ ۲۰۰۹ ۴۳ Dodoma
    اوقاندا ۲۳۶٬۰۴۰ ۳۲٬۳۶۹٬۵۵۸ ۲۰۰۹ ۱۳۷ Kampala
    زامبیا ۷۵۲٬۶۱۴ ۱۱٬۸۶۲٬۷۴۰ ۲۰۰۹ ۱۶ Lusaka
    زیمبابوه ۳۹۰٬۵۸۰ ۱۱٬۳۹۲٬۶۲۹ ۲۰۰۹ ۲۹ Harare
مرکزی آفریقا
    آنقولا ۱٬۲۴۶٬۷۰۰ ۱۲٬۷۹۹٬۲۹۳ ۲۰۰۹ ۱۰ Luanda
    کامرون ۴۷۵٬۴۴۰ ۱۸٬۸۷۹٬۳۰۱ ۲۰۰۹ ۴۰ Yaoundé
    اوْرتا آفریقا جومهوریتی ۶۲۲٬۹۸۴ ۴٬۵۱۱٬۴۸۸ ۲۰۰۹ ۷ بانقی
    چاد ۱٬۲۸۴٬۰۰۰ ۱۰٬۳۲۹٬۲۰۸ ۲۰۰۹ ۸ N'Djamena
    کونقو جومهوریتی ۳۴۲٬۰۰۰ ۴٬۰۱۲٬۸۰۹ ۲۰۰۹ ۱۲ Brazzaville
    کونقو دموکراتیک جومهوریتی ۲٬۳۴۵٬۴۱۰ ۶۹٬۵۷۵٬۰۰۰ ۲۰۱۲ ۳۰ Kinshasa
    اوستوایی قینه ۲۸٬۰۵۱ ۶۳۳٬۴۴۱ ۲۰۰۹ ۲۳ Malabo
    قابون ۲۶۷٬۶۶۷ ۱٬۵۱۴٬۹۹۳ ۲۰۰۹ ۶ Libreville
    سائوتومه و پرنسیپ ۱٬۰۰۱ ۲۱۲٬۶۷۹ ۲۰۰۹ ۲۱۲ São Tomé
جنوبی آفریقا
    بوتسوانا ۶۰۰٬۳۷۰ ۱٬۹۹۰٬۸۷۶ ۲۰۰۹ ۳ قابۇرۇن
    سوازیلند ۱۷٬۳۶۳ ۱٬۱۲۳٬۹۱۳ ۲۰۰۹ ۶۵ Mbabane
    لسوتو ۳۰٬۳۵۵ ۲٬۱۳۰٬۸۱۹ ۲۰۰۹ ۷۰ Maseru
    نامیبیا ۸۲۵٬۴۱۸ ۲٬۱۰۸٬۶۶۵ ۲۰۰۹ ۳ ویندهوک
    جنوبی آفریقا ۱٬۲۱۹٬۹۱۲ ۵۱٬۷۷۰٬۵۶۰ ۲۰۱۱ ۴۲ Bloemfontein, Cape Town, Pretoria[۱۱]
غربی آفریقا
    بنین ۱۱۲٬۶۲۰ ۸٬۷۹۱٬۸۳۲ ۲۰۰۹ ۷۸ پورتو نووو
    بورکینافاسو ۲۷۴٬۲۰۰ ۱۵٬۷۴۶٬۲۳۲ ۲۰۰۹ ۵۷ اوآقادوقو
    کیپ ورد ۴٬۰۳۳ ۴۲۹٬۴۷۴ ۲۰۰۹ ۱۰۷ Praia
    قامبیا ۱۱٬۳۰۰ ۱٬۷۸۲٬۸۹۳ ۲۰۰۹ ۱۵۸ Banjul
    غنا ۲۳۹٬۴۶۰ ۲۳٬۸۳۲٬۴۹۵ ۲۰۰۹ ۱۰۰ Accra
    قینه ۲۴۵٬۸۵۷ ۱۰٬۰۵۷٬۹۷۵ ۲۰۰۹ ۴۱ Conakry
    قینه بیسائو ۳۶٬۱۲۰ ۱٬۵۳۳٬۹۶۴ ۲۰۰۹ ۴۳ Bissau
    فیل دیشی ساحیلی ۳۲۲٬۴۶۰ ۲۰٬۶۱۷٬۰۶۸ ۲۰۰۹ ۶۴ Abidjan,[۱۲] Yamoussoukro
    لیبریا ۱۱۱٬۳۷۰ ۳٬۴۴۱٬۷۹۰ ۲۰۰۹ ۳۱ مانروویا
    مالی ۱٬۲۴۰٬۰۰۰ ۱۲٬۶۶۶٬۹۸۷ ۲۰۰۹ ۱۰ باماکو
    موریتانی ۱٬۰۳۰٬۷۰۰ ۳٬۱۲۹٬۴۸۶ ۲۰۰۹ ۳ Nouakchott
    نیجر ۱٬۲۶۷٬۰۰۰ ۱۵٬۳۰۶٬۲۵۲ ۲۰۰۹ ۱۲ Niamey
    نیجریه ۹۲۳٬۷۶۸ ۱۶۶٬۶۲۹٬۰۰۰ ۲۰۱۲ ۱۸۰ Abuja
    سنت هلنا، اسنشن و تریستان دا کونا (بیرلشمیش شاهلیق) ۴۲۰ ۷٬۷۲۸ ۲۰۱۲ ۱۳ Jamestown
    سنقال ۱۹۶٬۱۹۰ ۱۳٬۷۱۱٬۵۹۷ ۲۰۰۹ ۷۰ Dakar
    سیرالئون ۷۱٬۷۴۰ ۶٬۴۴۰٬۰۵۳ ۲۰۰۹ ۹۰ Freetown
    توقو ۵۶٬۷۸۵ ۶٬۰۱۹٬۸۷۷ ۲۰۰۹ ۱۰۶ Lomé
جمعی ۳۰٬۳۶۸٬۶۰۹ ۱٬۰۰۱٬۳۲۰٬۲۸۱ ۲۰۰۹ ۳۳

گؤرونتولر دَییشدیر

قایناقلار دَییشدیر

  1. ^ World Population Prospects: The 2017 Revision. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division.
  2. ^ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ IMF (WEO October 2018 Edition) GDP nominal and PPP data – international dollar.
  3. ^ Continental regions as per UN categorizations/map.
  4. ^ IDB: Countries Ranked by Population (28 November 1999). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 28 November 1999.
  5. ^ The Spanish قناری آدالاری, of which لاس پالماس are سانتا کروس (ایسپانیا) are co-capitals, are often considered part of Northern Africa due to their relative proximity to مراکش and Western Sahara; population and area figures are for 2001.
  6. ^ The Spanish exclave of سئوتا is surrounded on land by Morocco in Northern Africa; population and area figures are for 2001.
  7. ^ میصر is generally considered a transcontinental country in Northern Africa (UN region) and Western Asia; population and area figures are for African portion only, west of the سوئز کانالی.
  8. ^ The Portuguese Madeira Islands are often considered part of Northern Africa due to their relative proximity to Morocco; population and area figures are for 2001.
  9. ^ The Spanish exclave of Melilla is surrounded on land by Morocco in Northern Africa; population and area figures are for 2001.
  10. ^ The territory of Western Sahara is claimed by the صحرا دموکراتیک عرب جومهوریتی and مراکش. The صحرا دموکراتیک عرب جومهوریتی is recognized as a sovereign state by the African Union. مراکش claims the entirety of the country as its Southern Provinces. Morocco administers 4/5 of the territory while the SADR controls 1/5. Morocco's annexation of this territory has not been recognized internationally.
  11. ^ Bloemfontein is the judicial capital of South Africa, while Cape Town is its legislative seat, and Pretoria is the country's administrative seat.
  12. ^ Yamoussoukro is the official capital of فیل دیشی ساحیلی, while Abidjan is the de facto seat.

چوخ اوخو دَییشدیر

  • Asante, Molefi (2007). The History of Africa. US: Routledge. ISBN 978-0-415-77139-9.
  • Clark, J. Desmond (1970). The Prehistory of Africa. London: Thames and Hudson. ISBN 978-0-500-02069-2.
  • Crowder, Michael (1978). The Story of Nigeria. London: Faber. ISBN 978-0-571-04947-9.
  • Davidson, Basil (1966). The African Past: Chronicles from Antiquity to Modern Times. Harmondsworth: Penguin. OCLC 2016817.
  • Gordon, April A.; Donald L. Gordon (1996). Understanding Contemporary Africa. Boulder: Lynne Rienner Publishers. ISBN 978-1-55587-547-3.
  • Khapoya, Vincent B. (1998). The African experience: an introduction. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall. ISBN 978-0-13-745852-3.
  • Moore, Clark D., and Ann Dunbar (1968). Africa Yesterday and Today, in series, The George School Readings on Developing Lands. New York: Praeger Publishers.
  • Naipaul, V.S.. The Masque of Africa: Glimpses of African Belief. Picador, 2010. آی‌اس‌بی‌ان 978-0-330-47205-0
  • Tausch, Arno (2018-07-16). "Africa on the Maps of Global Values: Comparative Analyses, Based on Recent World Values Survey Data". SSRN Electronic Journal. doi:10.2139/ssrn.3214715. SSRN 3214715.
  • Wade, Lizzie (2015). "Drones and satellites spot lost civilizations in unlikely places". Science. doi:10.1126/science.aaa7864.

خاریجی لینکلر دَییشدیر

عمومی معلومات
تاریخ
مدیا خبرلری
«https://azb.wikipedia.org/w/index.php?title=آفریقا&oldid=1548764»-دن آلینمیش‌دیر