چرشنبه‌سوری
چرشنبه‌سوری یا آخیر چرشنبه (نوروزدان قاباق آخیر چارشنبه) هیجری-شمسی تقویمی نین آخیر چارشنبه‌سی دیر، بو گونه آذربایجان فرهنگینده چوخ اهمیّت وئریلیر. نوروز یارادیلیشین مرحله‌لرینه ایشاره‌لین ۴ عونصورا (سو، اوت، کولک(یئل) و تورپاق) مورتبیط اولان سونّتلره شامیلدیر. عومومیّتله چارشنبه گونلرینده و خصوصاً بو ۴ آخیر چارشنبه‌ده گئجه وقتی دیقتلی اولونماسی و طبیعته (طبیعت روحلارینا) حؤرمتسیزلیک ائدیلمه‌مه‌سی لازیم اولدوغونا اینانیرلار. چارشنبه باهارین گلیشیندن خبر وئریر.[۱][۲]
| آخیر چارشنبه | |
|---|---|
 آخیر چارشنبه تهران‌دا, مارس ۲۰۱۸. | |
| قۇران |  ایران افغانیستان آذربایجان جومهوریتی عراق کوردیستانی تاجیکیستان تورکیه ( آذربایجان تورکلری و کوردلر طرفیندن) |
| نوع | میللی, فرهنگی, فولکولور |
| چاغ | ایسفند آیینین سون چارشنبه آخشامی گون باتاندا. |
| باغلی | نوروز, سیزده‌به‌در |
سو چارشنبه‌سی
دَییشدیر
سو چارشنبه‌سینه یالانچی چارشنبه، اَزَل چارشنبه، سولار نوروزو دا دئلیر. سو چارشنبه‌سینده سولار و سولارین منبعلری تزه‌لنیر، خندقلر ترمیم اولور، سو حوضه‌لرینده آبادلیق ایشلری گؤرولور و سو ایله باغلی موختلیف ایشلر گؤرونور. سو چارشنبه‌سی سویا تاپینما اینانجیله باغلیدیر. گون چیخمامیشدان قاباق هامی سو اوستونه گئدیر، اَل اوزونو یویور، بیربیرینین اوزونه سو سَپیر، سو اوستوندن آتدانیر، یارالیلارین یارالارینا سو چیله‌ییلر. خالقین اینامینا گؤره سو چارشنبه‌سی گونو تزه سودان کئچنلر درد و خستلیکلرین سویا وئریب و ایل بؤیو داها نوخوشلوقدان اوزاق دورالار. بو گون سو اوستونده موختلیف مراسیملر کئچیریلیر. قدیم تورکلرده سوتانریلاری ساییلان آبان و یارادانین حاققیندا نغمه‌لر اوخونور.
اوت چارشنبه‌سی
دَییشدیربایرام(اسفند) آییندا قِید ائدیلن ایکینجی چارشنبه اوت چارشنبه‌سی‌دیر. ایلین سون چارشنبه‌لریندن ایکینجیسی خالق آراسیندا خبرچی چارشنبه، اوسکو چارشنبه، آددی چارشنبه کیمین آدلارا تانینان اوت چارشنبه‌سی‌دیر. بو چارشنبه قدیم اینسانلارین گونشه، اوتا اولان اینانجیا گئییدیر. سونّتلره گؤره، بو گون خالق اوت یاندیریب، اوتون اوستوندن آتدانیب و بوتون خستلیکلری اوتون ایچینده یاندیریرلار.
یئل چارشنبه‌سی
دَییشدیریئل چارشنبه‌سی گونونده اَسَن کولَکلر باهارین گلمسیندن خبر وئریرلر. خالق آراسیندا کولک اویادان چارشنبه، کولکلی چارشنبه کیمین آدلاریلا تانینان یئل چارشنبه‌سی ایلین سون ۳-جو چارشنبه‌سی‌دیر. اینانجیلارا گؤره بو چارشنبه‌ده اویانان یئل، اوینامیش سویو، اوتو حرکته گتیریر. شیفاهی خالق اینانجیسیندا یئلین تانری اولماسی ایله باغلی موختلیف نغمه، افسانه، ریوایت، اینانجی مثل و... یارادیلمیشدیر. نوروز سونّتلرینده ایجرا اولونان یئل‌بابا مراسیمی اجدادلاریمیزین یئل تانریسینا اعتقادلاری اولماقی ایله باغلالیدیر.
ایناجیلار:
- یئلی اَسدیرنی سؤیمَزلر.
- یئل چارشنبه‌سی گئجه‌سی سؤیود آغاجینین آلتینا گئدیب نیّت ائله یئل‌بابانی چاغیر. اگر یئل‌بابا سنین سَسین ائشیدیب اَسه و سؤیودون بوداقلارینی تورپاقا توخوندورسا، آرزیلارین یئرینه یئتر.
اوچونجو چارشنبه بعضی بؤلگه‌لرده خوصوصاً آذربایجان جومهوریتی‌نین غربی رایونلاریندا، قارا چارشنبه، گول چارشنبه‌ده آدلاندیریلار و خالقی اؤلوب گئدنلرین قبرلرینه باش ووروب قبرلرینی یویوب و اونلاری یاد ائدر.[۳]
تورپاق چارشنبه‌سی
دَییشدیرنوروز بایرامی اؤنجه‌سی قِید ائدیلن ایل‌آخیر چارشنبه، تورپاق چارشنبه‌سی‌دیر. تورپاق اینسان یارادیلیشینین اَساس ماددی اَساسی اولماق اعتبار‌ایله بو پوروسه‌ده سون درجه اهمیّتلی بیر موقعیّته مالیکدیر.
آخیر چارشنبه‌ده اوت یاندیرماق، خونچا، قاپی باغلاماق، شمع یاندیرما، بایراملاشما، فالا باخما و چوخ داها سونّتلر وار.
قایناقلار
دَییشدیر- ^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-03-16. یوْخلانیلیب2021-03-16.
- ^ http://publika.az/news/maraqliinanc/189765.html
- ^ http://www.anl.az/down/meqale/baki_xeber/2015/mart/425954.htm
ائشیک باغلانتیلار
دَییشدیر| ویکی‌آمباردا آخیر چارشنبه ایله مربوط فایل وار. |