ائلخانیلر
ائلخانیلر دؤولتی و یا هولاکولر دؤولتی – ۱۲۵۶-جی ایلده چنگیزخانین نوهسی هولاکوخان (۱۲۵۶-۱۲۶۵) طرفیندن یارائدیلمیش دؤولت.[۳]
Ilkhanate ایلخانیان ائلخانیلر | ||||
موغول ایمپیراتورلوغو موغول ایمپیراتورلوغونون دیویزیونو ائلخانیلر دؤولتی | ||||
| ||||
بایراق | ||||
ائلخانیلر حؤکمسوردوغو یئرلر، خریطه اوستونده. | ||||
پایتخت | ||||
دیل(لر)
|
||||
دین
|
| |||
دولت | حؤکمدارلیق | |||
خان، ائلخان | ||||
- 1256–1265
|
هولاکوخان | |||
- 1316–1335
|
ابو سید باهادور خان | |||
یاسا قوْیان
|
قورولتای (ائلخانیلر) | |||
تاریخچه | ||||
- قۇرولوش | ۱۲۵۵ (میلادی) | |||
- ییٛخیلیش | ۱۳۵۳ (میلادی) | |||
مساحت | ||||
- 1310 est.[۲] |
۳٬۷۵۰٬۰۰۰کیلومترمربع (۱٬۴۴۷٬۸۸۳مایلمربع) | |||
گۆنوموزدهکی دۇرومو
|
اوْنون حاکملری ائلخان آدلاندیریلدیغینا گؤره بۇ دؤولته، بیرده ائلخانیلر دؤولتی ده دئییلیر. "ائلخان" آدی "تابع اوْلان خانلیق" معناسینی وئریر.
ایچیندهکیلر
تاریخیدَییشدیر
جانیشینلر دؤورودَییشدیر
۱۲۳۱-جی ایلده موغوللار چورموقون نویون یۆروش تشکیل ائتدیلر. اوْنون اوْردوسو جلال الددین منگبورنینی مغلوب ائدهرک توْرپاقلارینی اله کئچیردی. آذربایجان و ایران ۱۲۵۶-جی ایلدک موغول ایمپیراتورلوغونون جانیشینی طرفیندن ایداره ائدیلدی.
جانیشینلردَییشدیر
- چورموقون نویون (۱۲۳۱-۱۲۴۱)
- بایجو نویون (۱۲۴۱-۱۲۵۵)
۱۲۵۵-جی ایلده مؤنگه خاقان طرفیندن غربه گؤندریلن هولاکوخان بایجونو عوض ائتدی. ۱۲۵۸-جی ایلده بغدادی آلاراق عباسی خلافتینه سوْن قوْیدو. آنادولو سلجوقیلر دؤولتینی اؤزونه تابع ائتدی. موغوللار آنادولونون علم، مدنیت و تیجارت مرکزلری اوْلان شهرلری داغیتدیلار و یاغمالادیلار. بۇ دؤورده آنادولودا تیجارت ضعیفلهدی. تورکلر شرقی و مرکزی آنادولودان غرب بؤلگهلرینه دۇغرو کؤچمک مجبوریتینده قالدیلار. موغوللار آنادولو سلجوقیلر دؤولتینین ییخیلماسیندا اؤنملی روْل اوْینادیلار.
ائلخانیلر دؤولتینین اراضیلری فارس خلیجیندن دربنده و آمودریا چایی چاییندان میصره قدر اۇزانیردی. اؤلکهنین ان باشلیجا و مؤهوم مملکتی آذربایجان ایدی. محض بۇرادا دؤولتین باشکندلاری، اوّلجه مراغه، داها سوْنرا ایسه تبریز یئرلهشیردی. هولاکو خانین وفاتیندان سوْنرا اؤلکهده مرکزی حاکمیّت بیر قدر ضعیفلهدی. شیمالدا یئرلَشن آلتین اوردو (۱۲۲۶-۱۵۰۲) حؤکمدارلار ی بۇندان ایستیفاده ائتمهیه جهد گؤستردیلر. ۱۲۶۵، ۱۲۸۸، ۱۲۹۰-جی ایللر اوْنلار دؤولتین شیمال ایالتلرینه یوروشلر ائتمیش دیلر. بۇ یوروشلرده ایلک نؤوبهده، آذربایجان اهالیسی، شهر و کندلری ضرر چکدی.
ائلخانیلر سوریه و فیلیسطینی ایشغال ائتدیکدن سوْنرا میصره دۇغرو ایرلیلمهیه باشلادیلار. آنجاق مملوکلر این جلوت دؤیوشونده ائلخانیلری مغلوبیته اۇغراداراق فیلیسطین و سوریه دان چیخاردیلار (۱۲۶۰). مملوک سلطانی بیرینجی بایبارس ائلخانیلری ایکینجی دفعه البیستاندا مغلوب ائتدی (۱۲۷۷). مملوکلر طرفیندن معروض قالدیقلاری مغلوبیتلردن باشقا ائلخانیلر هئچ بیر ساواشنی اۇدوزماییبلار.