حبیب ساهر
حبیب ساهر (دوغوم: ۱۲۸۲ ه.ش گولن آی - اؤلوم: ۱۳۶۴ ه.ش آذر آیی‌نین ۲۴-و) کؤکدن میانالی، تبریزده دونیایا گلمیش شاعیر، یازیچی و چئویرن. حبیب ساهر آذربایجان تۆرکجهسینین یئنی شعری‌نین آتاسیدیر[۱]. اوْ بوتون ایراندا اوْلان دیللرینده‌ده یئنی شعر یوخسا آغ‌شعرین آتاسی کیمی ساییلیر.[۲]
| حبیب ساهر | |
|---|---|
| آد | حبیب ساهر |
| قیسا بیلگی | یئنی شعرین آتاسی |
| دوْغوم تاریخ | ۱۲۸۲ ه.ش گولن آی تبریز |
| اؤلوم تاریخ | ۱۳۶۴ ه.ش آذر آیی‌نین ۲۴-و تهران |
| اؤلوم سببی | آسماقلا اؤزون اؤلدورور |
| آیری آدلار | میرحبیب ساهر |
یاشاییش
دَییشدیرساهر ۱۲۸۲-جی ایلین گولن آییندا، تبریز شهرینده، دونیایا گؤز آچدی. باباسی کوکدن میانانین تَرک کندیندن تبریزه کوچوبدورلر. آتاسی‌نین آدی میرقوام اولوبدور. میر قوام مشروطه زامانی، ساهر ۵ یاشیندا اولاندا، اوغورلانیب و اوْلدورولوبدور.
بئش-آلتی یاشی اولاندا، سردابا اوستو محله‌سیده بیر مولا مکتبینده درس اوخوماغا باشلاییر. سوْنرادان مؤعتمدیه و حمدیه اوخوللاریندا درس اوخویور. حمدیه مدرسه‌سینده درس اوخویان زامان، تقی رفعت ایله، آدلیم اؤیرتمن و فرانسه‌جه اؤیرتمن، تانیش اولور. رفعت واسطه‌سیله تۆرکیهده یاییلان درگیلرله تانیش اولور و توفیق فیکرت و جلال ساهر کیمی یازیچیلارین اثرلرین اوخویور. جلال ساهرین اثرلرینه بویوک سئوگیسینه گؤره یازیلارین ساهر ایمضاسی ایله یاییر و سوْنرالار ساهر اوْنون سوی آدی کیمی سئچیلیر.[۱][۳][۴]
ایستانبولدا
دَییشدیردیپلومو آلاندان سوْنرا موعلمچیلیق ایشیله مشغول اولور. ۱۳۰۴-جو ایل کوردوستانا گئدیر. ایکی ایلدن سوْنرا ۱۳۰۶-جی ایلده عالی تحصیلاتی اۆچون ایستانبولا گئدیر و ۱۳۱۲-جی ایلده لیسانس مدرکین آلیر. ۶ ایل ایستانبولدا یاشایان زامان آمریکالارین کلوبوندا یاشاییر و اوردا اوْلان ایکی کاتولیک کیشیش واسیطه‌سه‌ایله فرانسه نین یئنی ادبیات باره‌سینده گئنیش بیلگیلر الده ائدیر. بۇ دوورده ایستانبولدا گئدن تۆرکجه‌نین یئنی شعر دالغاسیلا و گنج تۆرکلرین دوشونجه‌لری ایله تانیش اولور.[۱][۳]
تهران، زنجان، قزوین و تبریز شهرلرینده
دَییشدیرساهر ۶ ایل ایستانبولدا یاشایاندان سوْنرا، باکی شهرینه گئدیر. بیر مودتدن سوْنرا تهرانا گئدیر و اورانین موعاریف ایداره‌سینده ایشه مشغول اولور. ۱۳۱۳-جو ایلده جوغرافیا تدریسی اۆچون زنجان و قزوین شهرلرینه گؤندریلیر. سوْنرالار تدریس اۆچون تبریز شهرینه گلیر.[۱][۳]
اردبیله سورگون
دَییشدیر۱۳۲۵-جی ایل تۆرکجه شعر سؤیله‌دیگینه گؤره اردبیل شهرینه سورگون اولور. بۇ شهرده سورگونده و آغیر دورومدا یاشاماغینا باخمایاراق فارسجا اوْلان «اشعار جدید» شعر توپلوسون محدود سایدا یاییر. ۳ ایلدن سوْنرا قزوین شهرینه گؤندریلیر. قزوین شهرینده ۱۳ ایل یاشاییر و یازدیقلاری تۆرکجه و یا فارسجا یازیلاری گیزدین صورتده یاییر. قزوین‌دن سوْنرا تهران شهرینه گئدیر و عؤمرونون سوْنوناجان بۇ شهرده یاشاییر.[۱][۳][۴]
اؤلوم
دَییشدیر۱۳۶۴-جو ایلینده، آذر آیی‌نین ۲۴-ده ساهر اؤزون ائوی‌نین پنجره‌سیندن آسیر و بئله‌لیکله ۸۲ یاشیندا، تهران شهرینده یاشاییشینا سون قویور.[۴] پزشکی قانونی‌دا ساهرین آسما طریقی ایله اؤلومون تصدیقله‌ایبدیر.[۵] ساهر تهرانین بهشت زهرا قبریستانلیغیندا باسدیریلیر.
ساهر اۆچون کئچیریلن آغیرلامادا روزبه سعادتی، ۲۴-جو ایلین آذر آییندا باش وئردیگی دئوریم و میلّی حوکومتین یارانماسی‌نین ساهره ائتگی‌سی باره‌ده و اوْنون بوگونده اؤزونون اؤلدورولمه‌سی ایلگیلی گؤسترییبدیر.[۶]
نیما یوشیج، شهریار، فروغ و آیری شاعیرلرله ایلگیسی
دَییشدیرساهر تۆرکیهده اؤیرندیگی یئنی شعر شیوه‌سینی ایرانا گتیریر. ایرانلی فارس شاعیری نیما یوشیج اوْنون تأثیری آلتیندا یئنی اوسلوبدا شعر دئمه‌گه باشلاییر. ساهرین خلاقیتی اوْ قدَ‌ر نیما یارادیجیلیغیندا اثر باغیشلاییر کی نیما تۆرکجه یئنی شعرینی فارسجا تقلید ائتمه جسارتینه مالیک اولور و «شعر نو» دئییلن یئنی اوسلوب یارادیر. نیما دفعه‌لرله ساهرین اوستادلیغیندان سؤز ائدرکن، اوندان جسارت آلماسینادا تأکید ائدیر. تأسوفله که ایندیه‌دک ساهرین بۇ بؤیۆک نقشی اینجه‌لنمه‌میشدیر. ساهرین شعرلرینه باخاندا، اؤزۆده بونو بیلیرمیش.[۲][۳][۷][۸]
ساهر شهریار، نیما، فروغ فرخزاد و باشقا شاعیرلره‌ده اوستادلیق ائتمیش و اونلاری نصیحت ائتمه‌دن چکینمه‌میشدیر. ساهر نقدلری ایله شهریاری اویاتماق ایسته‌ایر. اوْ بۇ قصد اۆچۆن «منظوم مکتوب» شعرینی قوشموشدور. بو، بیر منظومه‌دیر. منظومه دؤرد حیصّه‌دن عیبارتدیر. هر حیصّه ایلین بیر فصلینه ایختصاص تاپمیشدیر و عومومتیله «حیدربابایا سلام» منظومه‌سینه جاواب اولاراق یازیلمیشدیر، بورادا، ساهر شهریارا خیطاب دئییرکی «منصور خانی وصف ائتمک عوضینده، خلقین آجیناجاقلی حالینا یانماق لازمدیر.»
بئله یومشاق اینتباهلار، اوْنون «خاطرات» عونوانلی منظومه‌سینده‌ده گلیر. همین منظومه‌ده شهریارا خیطاب یازیلمیشدیر و «کؤشن» مجموعه‌سینه داخیل ائدیلمیشدیر. «کؤشن» کتیابیندا، ساهر، شهریارا گؤره بیر چوْخ شعر داخیل ائدیبدیر حتّی بیر یئرده اوشاقلیق خاطیره‌لریندن‌ده دانیشیر.[۳] ساهر ایله شهریارین بیر مدرسه‌ده درس اوخوماغینا باخمایاراق،[۸] ساهر «منظوم مکتوب» اثرینده شهریاری رومانتیکلیگینه گؤره «قلمدانی تیرمه قاب‌لی شاعیر» ساییر.[۹]
یارادیجیلیق
دَییشدیرتۆرکجه کیتابلار
دَییشدیریاییلمیش
دَییشدیر- لیریک شعر (مجموعه شعر)، قزوین، ۱۳۴۴٫
- کؤشن (مجموعه شعر)، تهران، ۱۳۵۸٫
- سحر ایشیقلانیر (مجموعه شعر) تهران، ۱۳۵۸٫
- سؤنمَیَن گونشلر (ترجمه‌هایی منتخب از آثار کلاسیک فارسی به ترکی)، تهران – ۱۳۶۱ (مقدمه، حواشی و توضیحات این کتاب، توسط مرتضی مجدفر نوشته شده است).
- داغینیق خاطره لر (مجموعه خاطرات)، تهران، ۱۳۶۱٫
ساهرین یارادیجیلیغین چوخو، مطبوعاتدا یاییلمیش و تۆرکجه اولوبدور. ایرانین ایسلامی دئوریمیندن سوْنرا بۇ یازیچیدان ۲۰۰-دن آرتیق شعر، مقاله، داستان و خاطیره، تۆرکجه درگیلرده، اؤرنک اۆچون وارلیق، آزادلیق، یئنی یول، انقلاب یولوندا و … درگیلرده یاییلیبدیر.[۱][۲]
یاییلمامیش
دَییشدیر- قیزسسی، قیزیل سسی، قازان سسی، رمان.
- خاطره‌لر یا حیاتین یئددی بوروقلاری
- خاطره‌لر، باشاگلن چیکیلیر.
- فرانسه‌جهدان تۆرکجه‌یه چئویرمه (شعر توپلوسو)
- جوغرافیا، ادبیات و اینجه صنعت باره‌سینده مقاله‌لر توپلوسو.
- طنز ساحه‌سینده یازیلار.
- آماده اولموش دؤرد شعر توپلوسو.[۱][۲]
فارسجا کیتابلار
دَییشدیریاییلمیش
دَییشدیر- شقایق (مجموعه شعر نو و کهن) ۱۳۲۲ – تبریز
- سابه‌ها (مجموعه شعر نو و کهن) ۱۳۲۴ – تبریز
- اشعار برگزیده (مجموعه شعر) ۱۳۲۶ – اردبیل
- افسانه شب (مجموعه شعر) ۱۳۲۵ – تبریز
- خوشه‌ها (مجموعه شعر) ۱۳۳۳ – قزوین
- جغرافیای اوستان خمسه، ۱۳۳۷ – قزوین (اثر علمی – تحقیقی دربارهٔ جغرافیا)
- اساطیر (مجموعه شعر) ۱۳۴۵ – قزوین
- اشعار برگزیده (مجموعه شعر) ۱۳۴۷ – قزوین (اشعار این مجموعه، با اشعار برگزیده‌ای که در سال ۱۳۲۶ در اردبیل منتشر شده، تفاوت دارد).
- کتاب شعر ساهر (۱) ۱۳۵۳ – انتشارات نبی تهران
- کتاب شعر ساهر ۲ – ۱۳۵۴ – انتشارات گوتنبرگ تهران
- میوه‌گس (مجموعه حکایات و خاطرات) ۱۳۵۴ – انتشارات گوتنبرگ تهران.
- ادبیات منظوم ترکی (آنتالوژی، مشتمل بر شرح حال بیش از صد شاعر ترک زبان اهل ترکیه، ۱۳۵۶ – انتشارات دنیای دانش تهران)[۱][۲]
یاییلمامیش
دَییشدیر- کتاب شعر ساهر (۳)
- ترجمه اشعار شارل بودلر فرانسوی به فارسی (این اشعار، در دهه ۱۳۰۰ ۲۱ ۱۳۱۰ در برخی مطبوعات به چاپ رسیده است)[۱][۲]
اثرلریندن فارسجایا چئویرمه‌لر
دَییشدیر- منظومه فلکلوریک آرزی و قمبر، تهران ۱۳۵۵، نشر مازیار، ترجمه دکتر حسین محمدزاده صدیق.
- چند شعر در آثار از شعرای آذربایجان، تهران، ۱۳۵۱٫
- شش شعر با مقدمه ای تحت عنوان «نمونه‌هایی از شعر ساهر» تهران – مجله خوشه سال ۱۳۴۷، شماره ۲۴، ترجمه: دکتر حسین محمدزاده صدیق.
- درس گلستان (قصه)، تهران، ۱۳۵۸، از مجموعه هفت قصه (شماره ۳)، ترجمه: مرتصی مجدفر.[۱][۲]
لاتین الیفباسینا کؤچورمه‌لر
دَییشدیرحبیب ساهرین سئچیلمیش اثرلری لاتین الیفباسیندادا یاییلیبدیر:
- Həbib Sahir, Seçilmiş əsərləri - Müəllif:Vəfa Əliyev, Nəşriyyat:Lider Nəşriyyatı، ISBN 2100000003419[۱۰]
حبیب ساهره گؤره یازیلار
دَییشدیرکیتابلار
دَییشدیر2. نقد شعر معاصر آذربایجان (با تحلیل شعرهای ساهر، سهند، باریشماز و سحر): نوشته همت شهبازی تبریز نشر اختر چاپ اول 1383 [۱] Archived 2020-11-26 at the Wayback Machine.
3. همت شهبازی، نقد شعر معاصر آذربایجان (با تحلیل شعرهای ساهر، سهند، باریشماز و سحر) تبریز نشر اختر چاپ دوم 1393 [۲][دائمی اولو باغلانتیلی]
مقاله‌لر
دَییشدیر- مهدی حسین، «حبیب ساهرو …»، هفته نامه اینجه صنعت، باکو ۱۹۶۹٫
- قاسم جهانی، هفته نامه اینجه صنعت، باکو ۱۹۶۹/
- دکتر شکری ائلچین، در مقالاتی که در آنکارا به چا رسیانده است.
- وفا علیف، «ایرانلی شاعر، حبیب ساهر …» ماهنامه، آذربایجان باکو، ۱۹۷۹، شماره ۳٫
- مرتضی مجدفر، «حبیب ساهرین یازی دیلی و اوْنون رابطهسی حیات ایله» انقلاب یولوندا، ۱۳۵۹ شماره ۷٫
- خانم دکتر برنجیان، در تاریخ ادبیات آذربایجان، آمریکا، ۱۹۸۲ (History of Azerbayjanian literature)
- دکتر حسین، صدیق در مهد آزادی (هنر و اجتماع)، ویژه حبیب ساهر، ۱۳۴۷، تبریز.
- روزنامه ادبیات جبهه‌سی در ترکیه، ۳۰ حزیران ۱۹۸۰٫
- گنجعلی صباحی، «درین دویغولو شاعریمیز…» مجله وارلیق، خرداد، ۱۳۶۰٫
- پروفسور حمید آرسلی در تاریخ مۆعاصیر آذربایجان، ج ۲ – بخش ۱٫
- گنجعلی صباحی، در شعریمیز زمانلا آددیملاییر، ۱۳۶۰ – تهران.
- دکتر حسین، صدیق در ویژه نامه ادب و هنر کیهان، دوشنبه ۰۲/۱۰/۱۳۶۴ (بعد از مرگ استاد)
- کاظم السادات اشکوری، یادی از حبیب ساهر، آدینه، شماره ۳، جمعه ۱۳ دی ۱۳۶۴٫
- مرتضی مجدفر، استاد ساهر در یک نگاه، روزنامه فروغ ۱۴/۰۳/۱۳۶۶ آزادی، تبریز
- مرتضی مجدفر، سعدی شیرازی و ساهر، روزنامه اطلاعات، ۲۳/۰۷/۶۶، تهران.
- مرتضی مجدفر، آرزی و قمبر، منظومه ای غنایی از استاد ساهر، روزنامه کیهان ۲۵/۰۸/۶۶ -تهران.
- مرتضی مجدفر، حافظ الفت، یادبودی از شاعر آذربایجانی میر حبیب ساهر، روزنامه همشهری ۱۹/۰۴/۷۴، تهران.
- ویژه نامه هفته نامه صاحب در تبریز، ۱۳۷۶٫
- ویژه نامه هفته نامه امید زنجان، ۱۳۷۶٫
- عباس مهیار، با خلوت گزیدگان خاک (گوشه‌هایی از تاریخ ادبیات مۆعاصیر) مؤسسه انتشاراتی جامعه– ۱۳۷۹٫[۱][۲]
21. حبيب ساهر، از نوگرايي درشعر فارسي تا سبك آفريني در ادبيات تركي [۳]
22. همت شهبازی، ﺳﻮررﺋﺎﻟﯿﺴﻢ ﺣﺒﯿﺐ ﺳﺎﻫﺮ [۴]
موصاحیبه‌لری
دَییشدیرایمضالاری
دَییشدیرفارسجا یازیلاردا ساهر، حبیب ساهر، میر حبیب ساهر و ساهر تبریزی آدلارلا چیخیش ائدیردی. تۆرکجه مطبوعاتدا ساهر، اولکر، لاادری (تکجه انقلاب یولوندا) آیدین، آقجانابلی و سرخابلی و… آدلاریلا یازی یاییردی.[۲]
آغیرلاما
دَییشدیر۱۳۸۰-جی ایلین آذر آییندا، تهران فرهنگسراسیندا[۱] و ۱۳۹۱-جی ایلین چیلله آیی‌نین ۱۴-ده تبریز شهرینده ساهر اۆچون آغیرلاما مراسیمی کئچیریلیبدیر.[۶][۱۱]
قایناقلار
دَییشدیر- ^ ۱٫۰۰ ۱٫۰۱ ۱٫۰۲ ۱٫۰۳ ۱٫۰۴ ۱٫۰۵ ۱٫۰۶ ۱٫۰۷ ۱٫۰۸ ۱٫۰۹ ۱٫۱۰ ۱٫۱۱ ۱٫۱۲ ۱٫۱۳ یازار (1391/2/1). (فارسجا) «حبیب ساهر» شاعر زیبایی‌ها بود. پایگاه فرهنگی اطلاع‌رسانی آناج (1391/2/1). یوخلانیلیب ۲۰۱۳–۰2-12.
- ^ ۲٫۰۰ ۲٫۰۱ ۲٫۰۲ ۲٫۰۳ ۲٫۰۴ ۲٫۰۵ ۲٫۰۶ ۲٫۰۷ ۲٫۰۸ ۲٫۰۹ ۲٫۱۰ یازار. (فارسجا) حبیب ساهر؛ پدر شعر نوی ایران. ishiq.net. یوخلانیلیب ۲۰۱۳–۰2-12.
- ^ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ ۳٫۵ یازار (1391/2/1). (تۆرکجه) پروفسور دوزگون: میرحبیب ساهر کیمدیر؟. voiceofmiyana.ir (1391/2/1). یوخلانیلیب ۲۰۱۳–۰2-12.
- ^ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ یازار (1388/6/24). (فارسجا) شعری از حبیب ساهر / ترجمه‌ای از حسین منزوی و عمران صلاحی. shereno.com (1388/6/24). یوخلانیلیب ۲۰۱۳–۰2-12.
- ^ سند: گزارش معاینه جسد استاد حبیب ساهر (مرکز پزشکی قانونی)
- ^ ۶٫۰ ۶٫۱ یازار. (فارسجا) مراسم بزرگداشت حبیب ساهر و مجلس شعرای حکومت ملی آذربایجان در تبریز. oyannews.com. یوخلانیلیب ۲۰۱۳–۰2-12.
- ^ یازار. (تۆرکجه) چاغداش شعریمیزه اؤتری باخیش. ishiq.net. یوخلانیلیب ۲۰۱۳–۰2-12.
- ^ ۸٫۰ ۸٫۱ یازار (مرداد 1391). (تۆرکجه) استاد شهریارین مکتبداش دوستو ،"ساهر. rezahamraz.com (مرداد 1391). یوخلانیلیب ۲۰۱۳–۰2-12.
- ^ یازار (مرداد 1391). (فارسجا) حبیب ساهر. rezahamraz.com (مرداد 1391). یوخلانیلیب ۲۰۱۳–۰2-12.
- ^ Həbib Sahir, Seçilmiş əsərləri[دائمی اولو باغلانتیلی] Həbib Sahir (1903-1988)Güney Azərbaycanın ən böyük çağdaş şairlərindəndir. Ömrünün səmərəli çağını milli haqsızlıq illərində yaşayan şair doğma ana dilində,eləcə də Türkiyə türkcəsində,fars və ərəb dillərində dəyərli əsərlər yaratmış,həm əruz,heca,həm də sərbəst vəzndə yazdığı şeirlərlə Güney ədəbiyyatımıza yeni bir ruh gətirmişdir.
- ^ Təbrizdə Həbib Sahirin xatirəsi anılıb
بیرده باخ
دَییشدیر- گنجعلی صباحی، گونئیده آذربایجان تۆرکجهسینین یئنی نثری‌نین آتاسی