ایران تورکلری
ایران تورکلری یا ایرانلی تورکلر و یا ایراندا یاشایان تورکلر یوخسا ایراندا یاشایان تورک خالقلاری — بؤیوک بیر جمعیته دئییلیر کی ایران جوغرافیاسیندا یاشاماقدادیرلار و اؤزلرین تورک خالقلارینا باغلی بیلیرلر و تورک دیللرینه دانیشیرلار.
| ایران تورکلری | |
|---|---|
 ایران تورکلرینین یاشادیقلاری اراضی‌لر | |
| اهالی سایی‌سی | |
| ۲۲٫۵ میلیون (۲۷٪)[۱] (۲۰۱۰ میلادی) ۳۰ میلیون (۴۰٪)[۲][۳] (۲۰۱۰ میلادی) | |
| دیللری | |
| تورک دیللری (آذربایجان تورکجه‌سی، تورکیه تورکجه‌سی، قاشقای تورکجه‌سی، خوراسان تورکجه‌سی، تورکمن تورکجه‌سی، خلج تورکجه‌سی، افشار تورکجه‌سی و قازاق تورکجه‌سی) و فارسجا | |
| دین‌لری | |
| اکثریت: ایسلام (عوموماً: شیعه، آزاراق: سوننی) اقلیت: اهل حق، صوفی‌لیک، آتئیست | |
| مربوط اولان قومی قروپلار | |
| تورک خالقلاری |
ایران تورکلرینین چوخلوغو آذربایجان تورکلریندن عیبارت اولورلار و آذربایجان منطقه‌سینده یاشایاراق، آذربایجان تورکجه‌سینده دانیشیرلار. آذربایجان تورکلریندن سونرا، خوراسان تورکلری، قاشقای تورکلری، تورکمنلر، خلجلر، قازاخلار، افشارلار، بیچاقچیلر و باشقا تورک خالقلاری و تورک ائللری ده ایرانین موختلیف قیسمتلرینده یاشاییرلار.
ایران تورکلرینین اتنیک قوروپلاری‌نین لیستی
| ردیف | اتنیک قوروپ‌لاری | دیللری | آلت-اتنیک قوروپ‌لاری، ائللری/طایفالاری | دین و مذهب‌لری | نوفوس (جمعیت) |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | ایران آذربایجانلیلاری | آذربایجان تورکجه‌سی | موسلمان (اکثریت: شیعه، اقلیت: سوننی) | ۱۸٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر (۲۰۱۰ میلادی، تخمینی آمار) | |
| ۲ | قاشقای‌لار | قاشقای تورکجه‌سی |
|
موسلمان (عوموماً شیعه) | ۱٬۵۰۰٬۰۰۰ نفر (۲۰۱۰ میلادی، تخمینی آمار) |
| ۳ | خوراسان تورکلری | خوراسان تورکجه‌سی | موسلمان (عوموماً شیعه) | ۱٬۵۰۰٬۰۰۰ نفر (۲۰۱۰ میلادی، تخمینی آمار) | |
| ۴ | ایران تورکمنلری | تورکمن تورکجه‌سی | موسلمان (عوموماً سوننی) | ۱٬۴۰۰٬۰۰۰ نفر (۲۰۱۰ میلادی، تخمینی آمار) | |
| ۵ | خلجلر | خلج تورکجه‌سی |
|
موسلمان (عوموماً شیعه) | ۵۰٬۰۰۰ نفر (۲۰۱۰ میلادی، تخمینی آمار) |
| ۶ | بیچاقچیلار | تورکجه و فارسجا | — | موسلمان (عوموماً شیعه) | ۳۵٬۰۰۰ نفر (۲۰۱۰ میلادی، تخمینی آمار) |
| ۷ | ایران قازاخلاری | قازاق تورکجه‌سی | — | موسلمان (عوموماً سوننی) | ۱۵٬۰۰۰ نفر (۲۰۱۰ میلادی، تخمینی آمار) |
| ۸ | ایراندا یاشایان تورکیه‌لی تورکلر | تورکیه تورکجه‌سی | — | موسلمان (عوموماً سوننی) | ۵٬۰۰۰ نفر (۲۰۱۰ میلادی، تخمینی آمار) |
| جمعی | ۲۲٬۵۰۵٬۰۰۰ (۲۰۱۰ میلادی، تخمینی آمار) |
نوفوس
ایران تورکلرینین یاشادیغی بؤلگه‌لر
ایران مملکتی ان قدیم زامانلاردان تۆرکلرین مسکنی اوْلوبدور.[۴][۵] ابنی خلدون دا بو یازی نی تصدیق ائدرک یازیر: «و فی الکتب ان ارض ایران هی ارض الترک... فاما علماء الفرس و نسابتهم فیابون من هذا کله». «کیتابلاردا ایرانین تۆرک تورپاغی اولدوغو یازیلیر... آنجاق فارس بیلگینلری بونو قبول ائتمیرلر».[۶] ایران تورکلری'نین یاشادیقلاری یئرلری اوچ/دؤرد بؤیوک منطقه‌یه بؤلمک اولار. ایرانین شومال‌غربینده یئرلشن اوستانلار، ایرانین شومال‌شرقینده یئرلشن اوستانلار و ایرانین اورتا و جنوبوندا یئرلشن اوستانلار.[۷][۸][۹][۱۰] ایرانین شومال‌غربینده یئرلشن اوستانلار و بؤلگه‌لر عوموماً آذربایجان سینیرلاریندا یئرلشیبلر. شومال‌شرقده یئرلشن اوستانلار، آفشار یورد و تورکمن صحرایا شامیل اولورلار. ایرانین اورتاسیندا و جنوبوندا یئرلشن تورک نوفوسلو بؤلگه‌لر، قاشقای یوردا شامیل اولورلار.[۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲]
آذربایجان
آذربایجاندا یاشایان آذربایجان تورکلری، تاریخی آذربایجان بؤلگه‌لری اراضی‌سینده، همچنین اوندان کناردا، تاریخی عراق عجم تورپاقلاریندا و هابئله ایرانین دیگر اوستان و بؤلگه‌لرینده یاشاماقدادیرلار. بونلار شرقی آذربایجان، غربی آذربایجان، اردبیل، زنجان، قزوین، همدان، مرکزی، گیلان، کوردوستان، کیرمانشاه، البورز، تهران و قوم اوستان‌لاری‌دیر.[۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷]
قاشقای یورد
قاشقای یورد تورکلری، ایرانین جنوب و مرکزی اوستان‌لاریندا یاشاییرلار. بورا فارس، ایصفاهان، کیرمان، بوشهر، چاهار-ماحال و بختیاری و خوزیستان اوستان‌لاری شامیلدیر.[۱۳][۱۴][۱۵][۱۶] اونلارین سایی ۱۹۹۸-جی ایلده ethnologue سایتی نین تخمینی اساسیندا، ۱۵۰۰٬۰۰۰ نفریمیش.[۱۳][۱۸]
آفشار یورد
آفشار یورد تورکلری، ایرانین شیمال-شرقینده – شیمالی خوراسان، رضوی خوراسان و سیمنان اوستان‌لاریندا یاشاییرلار.[۱۳][۱۴][۱۶][۱۵] اونلارین سایی ۱۹۹۸-اینجی ایلده ethnologue سایتی‌نین تخمینی اساسیندا، ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر ایمیش.[۱۳][۱۹]
تورکمن‌صحرا
تورکمن‌صحرا تورکلری، ایرانین شیمال-شرقینده – گولوستان، شیمالی خوراسان، مازنداران و سیمنان اوستان‌لاریندا یاشاییرلار.[۱۳][۱۴][۱۶][۱۵] اونلارین سایی ۱۹۹۸-جی ایلده ethnologue سایتی نین تخمینی اساسیندا، ۲٬۰۰۰٬۰۰۰ نفریمیش.[۱۳][۲۰]
تاریخ
فرهنگ
سیاست
گؤرۆنتۆلر
آیریجا باخ
خاریجی لینکلر
قایناق‌لار
- ^ Federation of American Scientists:...Population: 70.5 million (2007 est.)Persians, who constitute 51% of Iran’s population, dominate the central government of Iran.Roughly one out of every four Iranians is Azeri, making it Iran’s largest ethnic minority at over 18 million (some Azeris put the number higher). The Turkic-speaking Azeri community is predominantly Shiite and resides mainly in northwest Iran along the border with Azerbaijan (whose inhabitants are more secular than their Azeri cousins in Iran) and in Tehran. Although they have grievances with the current regime in Tehran, most Azeris say they are not treated as second-class citizens and are more integrated into Iranian society, business, and politics (the Supreme Leader is an ethnic Azeri) than other minorities. Predominantly Sunni Muslim, the Kurds reside mainly in the northwest part of the country (so-called Iranian Kurdistan) and comprise around 7% of Iran’s population. There are roughly 4 million Kurds living in Iran, compared to 12 million in Turkey and 6 million in Iraq. Unlike Iran’s other minorities, many of its Kurds harbor separatist tendencies. Along the Iranian-Iraqi border in southwest Iran is a population of some three million Arabs, predominantly Shiite. Arabs, whose presence in Iran stretches back 12 centuries, co-mingle freely with the local populations of Turks and Persians. Iran has roughly 1.4 million Baluchis, comprising 2% of its population. Predominantly Sunni, they reside in the Iranian section of an area known as Baluchistan, a region divided between Pakistan and Iran.
- ^ https://m.youtube.com/watch?v=Vc9WJ9U2uHo
- ^ https://www.dalfak.com/w/ad8bj/عÙÛ-اکبر-صاÙØÛ-در-اÛراÙ-Ù¤Ù%A0-به-زبان-تورکی-صحبت-می-کنند[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2020-09-24. یوْخلانیلیب2015-02-08.
- ^ http://www.gunaskam.com/tr/index.php?option=com_content&task=view&id=134&Itemid=4427/10/1389[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ تاریخ ابن خلدون (ق۱، ج ۲، ص ۱۵۴)، المسمی بکتاب العبر و دیوان المبتدا و الخبر، فی ایام العرب و العجم و البریر و من عاصرهم من ذوی السلطان الاکبر، منشورات مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، لبنان
- ^ باهارلی، جغرافیای انسانی خلق تورک در ایران[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ ۸٫۰ ۸٫۱ [۱][دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ ۹٫۰ ۹٫۱ [۲][دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ [۳][دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ قایناق خطاسی برچسب
<ref>نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با ناممئهرانوارد نشده است - ^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2010-01-02. یوْخلانیلیب2015-02-08.
- ^ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ۱۳٫۲ ۱۳٫۳ ۱۳٫۴ ۱۳٫۵ ۱۳٫۶ یاشار تبریزلی، ترک‌ها و ایران (موجودیت، هویت، راهمان)، نشریهٔ ایشیق، نشریهٔ دانشجویان آزربایجانی دانشگاه علم و صنعت، کاری از مرکز تحقیقات مجمع دانشگاهیان آزربایجانی (آبتام)، چاپ دوم، صص ۳ و ۴
- ^ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ ۱۴٫۳ محمود پناهیان، فرهنگ جغرافیایی ملی ترکان ایران‌زمین، ۱۳۵۱ خورشیدی.
- ^ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ ۱۵٫۲ ۱۵٫۳ جواد هئیت، سیری در تاریخ زبان و لهجه‌های ترکی، چاپ سوم، ۱۳۸۰
- ^ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ ۱۶٫۲ ۱۶٫۳ حسن راشدی، زبان ترکی و موقعیت گذشته و کنونی آن در ایران، ۱۳۸۳ خورشیدی، صص ۸ تا ۱۰.
- ^ حسن راشدی، ترکان و بررسی تاریخ، زبان و هویت آن‌ها در ایران، انتشارات اندیشهٔ نو، ۱۳۸۶ خورشیدی، صص ۱۱۹ تا ۱۲۴
- ^ http://www.ethnologue.com/14/show_language.asp?code=AZB
- ^ http://www.ethnologue.com/14/show_language.asp?code=AZB
- ^ http://www.ethnologue.com/14/show_language.asp?code=AZB