تبریز
موختصات: 38°04′48″N 46°18′0″E / 38.08000°N 46.30000°E
تبریز (
تلفظ کؤمک·ایطلاعات) — ایرانؽن اَن بؤیۆک شهرلریندن بیری، آذربایجانؽن اَن بؤیۆک شهری و شرقی آذربایجان اۇستانی‌نین مرکزی‌دیر. بۇ شهرین نۆفۇسۇ، ۲۰۱۶-جی میلادی ایلده ۱٬۷۷۳٬۰۳۳ نفر ایمیش[۱] و بۇ اساسدا آذربایجانین ان بؤیۆک کلان‌شهری و اَن چوْخ نۆفۇسلۇ شهری‌دیر؛ هابئله ایرانؽن اۆچۆنجۆ بؤیۆک کلان‌شهری و بئشینجی اَن نۆفۇسلۇ شهری سایؽلؽر.[۹] بۇ شهرده چوْخلۇ فابریکالار (کارخانالار) یئرلشیب‌دیر و ایرانؽن اَن بؤیۆک صنعتی شهرلریندن بیری‌دیر. قۇزئی‌دن عئینالی داغؽنا، گۆنئی‌دن سهند داغؽنا و باتؽ‌دان تبریز چؤلۆنه محدۆد'دۆر. تبریز شهری اؤز تاریخینده نئچه بؤیۆک سۆلاله‌نین پایتختی اوْلۇبِ اوْ جۆمله‌دن بؤیۆک سلجۇقلۇ ایمپیراتۇرلۇغۇ (آذربایجان آتابیگ‌لری)، خارزمشاهلار دؤولتی، ائلخانیلر و صفوی‌لرین باشکندی و هابئله قاجارلارؽن ولیعهد یاشایان شهری‌ایمیش. تبریز هابئله موعاصیر دؤورلرده آزادیستان و آذربایجان میلی حؤکومتی'نین ده باشکندی اولموشدور.
| تبریز TABRIZ TƏBRİZ TEBRIZ | ||||
|---|---|---|---|---|
   _-_panoramio.jpg)   
| ||||
| اؤلکه |  ایران | |||
| اوْستان | دوغو آذربایجان | |||
| بؤلگه | تبریز | |||
| بؤلوم | مرکزی | |||
| قدیم آدی | تپریز، تَورِز، تَورِژ، تِبریز، توری، تۆمرۇس، تارماکیز | |||
| میلت | ||||
| اهالی | ۱٬۷۷۳٬۰۳۳ نفر[۱] | |||
| اهالی سیخ‌لیغی | ۷٬۷۸۰[۲] نفر کیلومتر موربع‌ده | |||
| مذهب | موسلمان (شیعه) | |||
| دیل | آذربایجان تۆرکجه‌سی | |||
| طبیعی جوغرافیاسی | ||||
| ساحه | ۲۵۰٫۵۹۰ کیلومتر موربع[۳] | |||
| یوکسک دنیزدن | ۱۳۴۸ تا ۱۵۶۱ مئتر[۴] | |||
| هاوا دورومو | ||||
| هاوا اورتاسی | چوخ: ۱۸+ C°[۵] آز: ۶٫۹+ C°[۵] | |||
| یاغینتی اورتاسی | ۳۱۰ میلی‌مئتر[۶] | |||
| دونان گون‌لر | ۱۰۴ گون[۶] | |||
| شهر بیلگه‌لری | ||||
| مجلیس‌وکیلی | پزشکیان، بیگی، ساعی، فرهنگی، بی‌مقدار، سعیدی | |||
| بلدیه‌چی | ایرج شهین باهر[قایناق گؤسترین] | |||
| سوقت | سوغات‌لاری: آجیل، نوقا، باسلوق، خالچا (فرش)، ال ایشلری و چرم محصولاتی[۷] | |||
| وئب‌سایت | تبریز بلدیه‌سی | |||
| ماشین‌کودو |  ایران 15[۸] | |||
| تابلوسو | ||||
آد
بو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز. |
لقب‌لر و عۆنوان‌لار
بو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز. |
تاریخ
تبریز اورتاشرق و آسیانین و حتی دۆنیانین تاریخی شهرلریندن ساییلیر. بۇ شهرده چوْخلۇ تاریخی اثرلر وار، هابئله چوْخلۇ تاریخی اثرلر ده واریمیش کی تأسوف‌له زلزله، سیل و یا اینسان الینه تخریب اوْلۇنۇب و آرادان گئدیب.
ائرکن دؤنم
تبریز شهری‌نین ائرکن دؤنمی‌ندن بللی بیر معلومات یوخدور و چوخلو بحث‌لر بو باره‌ده مطرح اوْلۇنۇب‌دۇر. بعضی تاریخچیلر دئییبلر کی عدن جنتی بۇگۆنکۆ تبریز مکانیندا بینا اوْلمۇش‌دۇر.[۱۰] تبریز باره‌سینده ایلک مؤوجۆد اوْلان یازی، آشورون پادیشاهی ایکینجی سارقونون کتیبه‌سی‌دیر.[۱۱] هابئله ۱۳۸۰–جی هیجری گۆنشلی ایلینده ایکتیشاف اوْلان اثرلر تبریزین مرکزی حودودلاریندا و تبریزین دمیر عصری موزه‌سی‌نین سایتیندا گؤستریر کی بۇگۆنکۆ تبریز شهری‌نین محلّینده بیر بؤیۆک تمدّون وار ایمیش کی قیدمتی ایکی مین ایل میلاددان اؤنجه‌یه یا حتی اۆچ مین ایل میلاددان اؤنجه‌یه چاتیرمیش.[۱۲] بۇ شهر نئچه دفعه مۆختلیف حؤکۆمت‌لر طرفیندن پایتخت عونوانینا سئچیلمیش‌دیر. اوْ جۆمله‌دن مقدونی ایسکندرین زامانیندا آتروپات آدیندا اوْلان بیر حؤکۆمدار، تبریز شهری‌نی اؤزۆنه پایتخت سئچمیشدی.
ایسلام‌دان اؤنجه
تبریز شهری آذربایجانین قدیم شهرلریندن بیری‌دیر و اوْنۇن قیدمتی ۳٬۰۰۰ ایل میلاددان قاباغا یئتیشیر.
شاردئن، ۷–ینجی یۆز ایلده تبریز حاقّیندا یازیر کی: عالمده من بیر شهر تانیمیرام کی یارانماسی و ایلک آدی باره‌ده یئنی یازیچیلار بۇ قدر چوخ، بحث و جدل ائله‌ایبلر.[۱۳]
چوخلو اوروپالی توریست‌لر کی ۱۷–جی و حتّی ۱۸–جی و ۱۹–جو یوزایللیک‌لرده تبریزدن گئچیب‌لر، تبریزی همان قدیم ایکباتان سانیب‌لار. تاورانییه کی شاردئندن قاباق تبریزدن گؤروش ائله‌ایب، یازیر کی: بعضی‌لرین عقیده‌سی بودور کی تبریز همان قدیم ایکباتان، ماد مملکتی‌نین پایتختی‌دیر.[۱۴]
اولئاری‌یوس کی ۱۷–جی یوزایللیگین ایلک یاریسیندا تبریزدن گئچیب، قدیم ایران شاهلارینین پایتخت‌لریندن سوز ائدن زامان، بئله بویوروب کی: اونلار یایدا ایکباتانا – کی حال‌حاضیرده اورانی تبریز آدلاندیریرلار – داشیناردیلار . . .[۱۵]
لابولای لوگوزدا کی ۱۷–جی یوزایللیگین آرالاریندا موددت‌لرجه ایران‌دا یاشاییب، بۇ ایناندا ایدی کی: تبریز اسکی ده اؤکباتان آدلانیردی، او یئر کی ماد شاهلارینین کیتاب ائوی ایدی.[۱۶] گاسپار دئ ویل کی ۱۹–جو یوزایللیگین ایلک ایللرینده تبریزده ایقامتی واریدی، تردیدله یازیر کی: تبریز کی تصوّور ائله‌ایرلر قدیم ایکباتاندی – باخمایاراق کی بعضی تاریخچیلر همدانی ایکباتان بیلیرلر. . .[۱۷] و نهایت بیزیم روزیگاردا سئیید اسماعیل وکیلی‌دیر کی اخی سعدالدین تپه‌سینی کی ولیان (بیلان) داغی‌دا آدلانیر و تبریزین قوزئی‌دوغوسوندا بیر تپه‌دیر، ایکباتان شهری‌نین یئری سانیر.
او زامان کی ایکینجی سارقون آشوردا شاهلیق ائله‌ایردی، ایندیکی آذربایجان اراضی‌سی‌نین بیر بؤلومونده، ماننا دؤولتی و آیری بؤلومونده اورارتو دؤولتی حؤکومت ائله‌ایردیلر. او ناحییه کی تبریز اوندا قرار تاپیب، آدی چکیلن ایکی دؤولتین اراضی‌سینده نیسبی موستقیللیگی وار ایدی و دالی‌یان قبیله‌سی بۇ ناحییه‌یه تسللوط‌لری وار ایدی و گاه ایکی یاد اوْلونان دؤولت‌لره ایطاعت ائدیب و تابع اولاردیلار، نئجه کی ایکینجی سارقونون قوْشون چکمه‌سینده «ایحتیمالاً» اورارتولار فرمانی‌نین آلتیندایدی‌لار.
بو زاماندا سارقون، ماننانین حؤکمدارینین اؤلومو ایله یارانان هرج-و مرج‌دن ایستیفاده ائده‌رکن، ۷۱۴–جو میلاددان قاباق ایلده، همین اراضیدن اورارتویا لشکر چکیب و اؤز یولو اوستونده او یئردن کی تبریز اوردا بنا اولونوب، گئچیب و اورانین قالالارین تصروفونه چیخاردیب و یئرله بیر ائدیب. بۇ ناحیه‌نین قالالاری‌نین بیری‌نین وصفی کی: ا. م . دیاکونووون نظرینه گؤره تبریزین مووقئعیّتینده ایدی، کتیبه‌ده بۇ قرارلادیر:
«تارماکیس اؤنملی برکیتمه‌لره صاحیب ایدی. بورداکی دوزلمیش بندلر مؤحکم ایدی. همین بندلرین درین قویولار (خندق‌لر) دؤوره‌سین آلمیشدی. دؤولت قوْشون‌لارینین قوروماق نیرولاری بوردا موستقرر ایدیلر. اونلارین آت‌لاری دا بۇ یئرده ساخلانیلیردی، اطرافداکی ساکین‌لر منیم (سارقون) قورخومدان بوردا سیغینمیشدیلار. منیم بورا قوْشون چکمه مین زامانی، اهالی جانلارینی قورتارماق اۆچون بورانی ترک ائتمه‌یه و سوسوز چؤل‌لره قاچماغا مجبور اوْلدولار. من بۇ یئرلری تصرروفومه چیخارتدیم و او اوتوراق یئرلری‌نین آراسیندا کی دیفاع اۆچون ایستئحکاماتا تبدیل اوْلونموشدولار، دؤیوشدوم. همین قالالارین دووارلارین یئرله بیر ائله‌دیم، قالانین ایچینده کی مکان‌لارا اود ووردوم و قالا ساکین‌لری‌نین بؤیوک حجم‌ده ارزاقلارینی اودا چکدیم. بؤیوک آنبارلارین قاپی‌سین کی آرپایلا دولویدولار، آچیب، سایسیز قوْشونومون آراسیندا بؤلوشدوردوم. بۇ قالانین اطرافینداکی اوتوز کندی ده یانقینا وئردیم. بۇ کندلرین توستوسو گؤیه گئتدی.».[۱۸]
هئرتسفئلد اؤز اثرینده «تاریخ باستانی ایران بر بنیاد باستان شناسی» کی ۱۹۳۶ میلادی ایلینده یاییلیب، آدی چکیلن کتیبه و اوندان اله گلن بیلگی‌لر باره‌سینده، بیزیم نظرده توتدوغوموز مؤوضوع رابیطه‌ده بئله یازیر.
«بیر تعداد او مکان‌لاردان کی او کتیبه‌ده آد آپاریلیب، ایندیجه هله ائله‌مک اولار تشخیص وئریب و اونلارین یئری معلوم ائدیله. او ایبتیدایی جنگ‌لرین جریانی اورمو گؤلونون اطرافیندا حتتی آذربایجان توپراغیناجا آچیق آیدیندیر. . . او جومله‌دن اسکو شهرین وصف ائله‌ایر کی سگگیز ذیراع قالینلیغی اولان بیر حیصاری وار ایدی و همده انیاس تانیا (ماد تاریخینده: آنیاشتانیا) آدلی بیر آیری شهری کی اوشکایا و تاوراکیسا (ماد تاریخینده: تارماکیس) آراسیندا واقئع اولان بیر محلده ایدی، ایکی حیصار و خندق صاحیبی و تواریر (ماد تاریخینده: تارویی) شهری، اؤزوده بیر خندق و ایکی حیصارا صاحیب ایدی.»[۱۹]
آیدیندیر کی هئرتسفئلدین آنلاشماسی‌نین اساسیندا تاوراکیسا و تواریر ایکی آیری-آیری شهر ایدیلر؛ او حالدا کی دیاکونوو بۇ ایکی آدی، تارویی _ تارماکیس شیکلینده یازیب و اونلاری بیر قالا سانیب.
سارقونون گوزاریشیندن کی اۆست‌ده بیر بؤلومو نقل اوْلۇندۇ، بئله آنلاشیلیر کی، تارماکیسین خالقی ایستیلاچی گۆج‌لرین قاباغیندا دایانیب، کوچه به کوچه اونلارلا دؤیوشوب‌لر. اطرافین اهالی‌سی‌نین سیغینماسی تارویی _ تارماکیس‌ده و تاخیل آنبارلارینین وارلیغی _ کی وئرگی (مالیات) و خراج عونوانیندا قالانین ساکین‌لری و دؤوره نواحی‌دن ییغیلمیش‌دی _ و ایصطبل‌لر و همده او عیمارت‌لر کی سقف‌لری سیدر آغاجیندان ایدی، و اورانین برکیتمه‌لری و ایستیراتئژیکی موقئعیّتی و اهمیّتی کی گوزاریش‌ده اوْنا وئریلیب، هامی‌سی اهمیتلی بیر شهرین وارلیغی‌نین نیشانه‌سی‌دیر.
هر حالدا، تبریزین (تارویی _تارماکیسین) وارلیغینا لاب قدیمی سند ایکینجی سارقونون کتیبه‌سیدی (م. ق ۸–جی یوزایللیگین آخیلرینده). گۆجلۇ ایحتیمال‌لارا گؤره، شهر، آشورون ییخیلچی گۆج‌لری‌نین حمله‌سی‌نین جریانیندا آرادان گئدیر و داها نئجه کی گئچدی، میلاددان قاباق اۆچونجو و دؤردونجو یوزایللیک‌لردن سوْنرایاجا، اوْندان بیر آد و نیشان یوْخدۇر، تا اوْ کی ائرمنی تاریخچیلر تاوریژ آدلی بیر شهردن دانیشیرلار و ساسانی دؤورۆنده ایندیکی تبریز مووقئعیّتینده بیر شهرین وارلیغی وئریلمیش صوبوتلا اله گلیر. حدس وۆرماق اوْلار کی ویران اوْلۇنمۇش تارویی _ تارماکیس شهری‌نین اطرافیندا و کندلر توْپلۇسۇ کی اوْ حودوددا سپه‌له‌نمی‌شدی‌لر کی سارقونون کتیبه‌سینده‌ده اوْنلاردان سؤز دئییلیب؛ یئنه بیر شهر جانلانیر و آبادلیق و توسیعه‌یه اۆز تۇتور. سوْنرا بیر سببه گؤره، شهر یئنه تنزّوله گئدیش آچیر. نئجه کی ساسانی دؤورۆنۆن آخیرلرینده و عرب‌لرین حمله و فتح‌لرینده و تا هیجری گۆنشلی‌نین ۲–جی یوزایللیگین ایلک نیمه‌سینه‌جه اوندان بیر آد آپاریلمیر؛ و تا او واخت کی ایلک دفعه اۆچون، و بۇ دفعه تبریز آدیلا تاپیلیر. اوَّلده بیر قالادان آرتیق دگیل؛ بیر قالا کی سوْنرالار بیر بؤیۆک شهره تبدیل اوْلۇر. بیر شهر کی اؤزونو آخیر ۱۲–جی _ ۱۳–جو میلادی یوزایللیگین ایلک ایللرینده اۆزون عومرونون عرضینده آذربایجانین لاب آدلیم شهرینه تبدیل ائله‌دی.
ایسلام‌دان سوْنرا
بو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز. |
جوْغرافیا
تبریز شهری دوغو آذربایجانین غربی طرفینده قرار تاپیب‌دیر. بۇ شهر شمال طرفیندن پکه چین و عینالی داغلارا شیمال شرق طرفیندن گوزنی و باباباغلار داغینا و شرقی طرفیندن پایان گردنه سینه و جنوب طرفیندن سهند داغلارینا محدود اوْلوبدور. تبریز قوزئی و گونئی و دوغو طرفدن تامام داغلارا و باتی طرفدن دوز یرلره و آجی چایین دوز باتلاغلارینا محدود اوْلوب کی بیر بویوک چوخورا بنزییر. تبریز زلزله خیز شهرلردن دیر و تاریخ بویوندا نئچه دفعه لر بو شهرده شیدّتلی زلزله‌لر گلیبدیر، کی بونا گوره ده چوخلو تاریخی بینالار تبریز شهرینده آرادان گدیبلر و محو اوْلۇبلار. تبریز شهری‌نین بویو دنیزلردن ۱۳۴۸ متیردی، مرند اۆچ‌یوْلۇندا ۱۵۶۱ متیر و زعفرانیه محله‌سینده چوخلو دییشیر بۇ بوی.
کارخانالار (فابریکالار)
تبریز شهری، ایرانین ۲-جی بؤیوک صنعتی شهری‌دیر و چوخلو بؤیوک و صنعتی کارخانانی اؤزونده یئرلشدیریب‌دیر. بۇ کارخانالاردان تیراختورقاییرما، ماشین‌قاییرما، چرخشگر، ایدم، موتوژن، بلبرینگ‌قاییرما، پیستون‌قاییرما، پمپیران، آذربنیاد و صانع کارخانالارینا ایشاره ائتمک اولار.
ایدمان
فۇتبال
بو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز. |
والیبال
بو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز. |
ایدمان کۇلۇپلارؽ
تیراختور کولوبو ایرانین بؤیوک کولوب‌لاریندان بیری‌دیر، هابئله گونئی آذربایجانین ان بؤیوک کولوبودور. ماشین کولوبو، گؤستریش‌پولات کولوبو و بلدیه‌اسپور (شهرداری تبریز کولوبو) دا تبریزین باشقا بؤیوک کولوبلاری دیرلار. ماشین فوتبال کولوبو ۱۳۴۷–جی هیجری گۆنشلی ایلینده تأسیس اوْلۇناراق، گونئی آذربایجانین ان قیدمتلی کولوبو ساییلیر.
چای‌لار
تبریز شهری‌نین ایچیندن ایکی چای گئچیر: قورو چای و اسبه‌ریز چایی. بۇ چای‌لار، سولارینا زیبیل (ائو زیبیلی و کارخانا زیبیلی) توکولدوگونه گؤره، نئچه ایل‌لردیر باتیق اوْلوب‌دولار و شهرین چئهره‌سین خاراب ائدیب‌لر. آما تازالیق‌دا تبریز بلدیه‌سی بیر طرح‌ده بۇ چای‌لارین دؤوره‌سینده آغاج و چمن اکمگی‌له ایسته‌ایر اونلاری گوزل‌لتسین.
تحصیل اوجاق‌لارؽ
بیلیم‌یۇردلار
بو شهرده چوخلو اونملی و مؤعتبر بیلیم‌یورد واردیر کی اونلارین ایچیندن تبریز بیلیم‌یوردو، سهند بیلیم‌یوردو، آزاد بیلیم‌یوردو، پیام-ی نور، هونر بیلیم‌یوردو، آذربایجان‌نین شهید مدنی بیلیم‌یوردو و خوجا رشید بیلیم‌یوردونا ایشاره ائتمک اولار.
مدرسه‌لر
- منصور مدرسه‌سی (طالیقانی مدرسه‌سی)
- فردوسی مدرسه‌سی
بازارلار
تبریز شهری‌نین چوْخلۇ گؤزل و بؤیۆک بازارلاری واردیر کی اوْنلارین لاپ اؤنملی‌سی تبریزین قدیم بازاری‌دیر کی دۆنیانین لاپ بؤیۆک سونَّتی بازاری آدلانیر. شمس-ی تبریزی، تربیت، امیر، گورجولر و دوه‌چی بازاری، تبریز شهری‌نین آیری بازارلاریندان‌دیرلار. ایندیسه تبریزین اۆستو اورتولو بازاری، بیرله‌شمیش میللت‌لرین یونئسکو سازمانی‌نین طرفیندن ثبت اوْلونوب کی بوندان سوْنرا اوْنۇن طرفیندن داها یاخشی بیر شکیلده قوروناجاق‌دیر.
خالق
اهالی (نۆفۇس)
بو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز. |
دیل
تبریز اهالیسی عومومیتده آذربایجان تۆرکجه‌سینده و تبریز لهجه‌سینده دانیشیرلار. بۇ شهرین اهراب محله‌سینده آز سایی‌دا ائرمنی ده یاشاییرلار کی اونلارین ساییسی چوْخ آزدیر و اونلارین‌دا چوخو ائرمنی دیلیندن علاوه، آذربایجان تورکجه‌سینی‌ده بیلیرلر و دانیشیرلار.
اتنیک
تبریز اهالی‌سی‌نین چوْخونلوغون آذربایجان تورکلری تشکیل ائدیرلر. بیر آراشدیرمادا کی «شورای فرهنگ عمومی» طرفیندن ۱۳۷۹–جی هیجری گۆنشلی ایلینده انجام تاپمیش‌دیر، بللی اوْلمۇش‌دور کی تبریزین اهالی‌سی‌نین ۹۶٫۵٪ تۆرک، ۱٫۸٪ فارس، ۱٫۱٪ ائرمنی و ۰٫۶٪ باشقا ائتنیک قوروپلاردان‌ایمیشلار.
اینانج
تبریز اهالیسی قدیم زامانلاردان موسلمان و اون‌ایکی امامین شیعه‌سی دیرلار، لاکین بۇ شهرده موسلمان‌لاردان سوْنرا باشقا دینلره اینانج‌لاری اولان‌لاردا یاشاییرلار، او جومله‌دن؛ ارمنی مسیحیلری ۳٬۲۹۷ نفر، آشوری مسیحیلری ۵۰۳ نفر، زرتوشتی‌لار ۲۶ نفر، آیری بیر مسیحیلر ۱۷ نفر و کلیمی‌لر ۵ نفر بۇ شهرده یاشاماقدا دیرلار. بیرینجی شاه اسماعیل تبریز شهرینده تاج‌قویماسی‌ندان سونرا، شیعه مذهبی بۇ شهرده و بۆتۆن صفوی ایمپیراتورلوغونون اراضی‌سینده رسمی مذهب اعلام اوْلدۇ، او زاماناجان تبریز اهالیسی یاخلاشیق یوزدن یئتمیشی سونّی مذهبینه اینانج‌لاری واریدی.
کۆلتۆر
تبریز کۆلتۆرۆ اورتاشرق منطقه‌سینده و حتی بۆتۆن دۆنیادا چوْخ موحتشم و اؤنملی ساییلیر. شعر، ادبییات، هۆنر، خطاطلیق، تاریخ، سیاست، فقه، تفسیر و فلسفه قوْنولاریندان تبریز شهریندن چوخلو مشاهیرلر قالخیبلار. ایران مملکتینده مینیاتور مکتبینده بیری تبریز مکتبیدی. مینیاتور مکتبی بۇ شهرده ائلخانیلر، جلایرلیلر، قاراقویونلولار، آغ‌قویونلولار و صفویلر زامانی دۆزلیب‌دی. تبریز مشاهیرلریندن بیر تعدادی یوز اللیر قاباغلاردان الماخ اولار بولاردان آد آپاراخ کی: نظام‌الدین تبریزی فقیه شافعی سککیزیمنجی عصریده، قطران تبریزی شاعیر بشیمینجی عصریده خطیب تبریزی عرب ادبییاتین عالیمی و حماسه دیوانین یازانی بشیمینجی عصریده و آلتیمینجی عصرین اوللرینده، تاج‌الدین تبریزی شافعی مفسیر سککیزیمینجی عصیرده، ملا قاسم انوار عارف و شاعیر دوققوزیمنجی عصریده، ملا رجبعلی تبریزی حکیم و عارف اونبیریمینجی عصریده، بدیع‌الزمان تبریزی خططات و شاعیر اونبیریمینجی عصریده تبریز مشاهیرلریندن بۇ اینی زاماندا الماخ اولار سید محمدحسین طباطبایی مفسر و فیلسوف، شیخ عبدالحسین امینی الغدیر کتابین یازانی، سید حسن تقی‌زاده سیاست‌مدار و مۆحقیق، محسن هشترودی ریاضیدان، حسین کاظم‌زادهٔ ایرانشهر نویسنده سی و سید محمدحسین شهریار شاعیر آد آپاراخ.
بیر تعداد آثار تبریزین مینیاتوردان مکتبیندن اون‌دؤردیومینجی عصریده:
پارک‌لار
بو شهرین یوزدن آرتیق پارکی واردیر کی اونلارین لاب اؤنملی‌لری شاه گولی، باغلارباغی و گولوستان باغی پارک‌لاری‌دیرلار.
محلّه‌لر
تبریز شهری‌نین ایکی‌یوزه یاخین محلله‌سی واردیر کی اونلارین لاب اؤنملی و تاریخی‌لری مقصودیه، بازار، نوبر، خیاوان، منصور (محله)، باغمئشه، امیرخیز، اهراب، دوه چی، مارالان، سئلاب، سرخاب، ششگیلان، چرنداب و شام قازان محله‌لری‌دی‌لر.
آدلیم‌لار
- حسن روشدیه
- ستار خان
- باقرخان
- قطران تبریزی
- شمس تبریزی
- پروین اعتصامی
- شهریار
- ایرج میرزا
- صمد بهرنگی
- کریم باقری
- علامه جعفری
- علامه طباطبایی
- فرهاد فخرالدینی
- میرزا تقی خان رفعت
- ثقةالاسلام تبریزی
- خواجه شهاب‌الدین صیرفی تبریزی
- کلنل محمد تقی خان پوسیان
- نصیر پایگذار
- محمدعلی تربیت
- همام تبریزی
- غلامحسین بیگجه خانی
- محمود فرنام
- بابک رادمنش
تاریخی و گؤرمه‌لی یئرلر
بو شهر بیر تاریخی شهر اوْلدوغونا گؤره، چوخلو قدیمی و گؤرمه‌لی یئرلری واردیر کی اونلارین ایچیندن بۇ یئرلره ایشاره ائله‌مک اولار:
- تبریز بلدیه‌سی
- تبریز ارگی
- مقبرةالشعرا (شاعیرلر مزاری)
- گوی مسجید
- تبریز بازاری
- شاه گولی
- مشروطیت ائوی
- آذربایجان موزه‌سی
- ربع رشیدی
- سیدحمزه مزاری
- اولچو موزه‌سی
- قاجار موزه‌سی
- صاحب‌الامر مچیدی
- سیدابراهیم بوقعه‌سی
- ایکی کمال توربه‌سی (فارسجا: مقبره دوکمال)
بو تاریخی یئرلردن سونرا، چوخلو تاریخی بینالار دا تبریز شهرینده واریمیش کی بیر تعدادی زلزله اثرینده آرادان گئدیبلر و بیر نئچه سی ده پهلوی حکومتی نین زامانیندا دولت توسطی ایله آرادان گئدیب و محو اولوبلار.
سوغات‌لارؽ
سۆنّتی یئمکلری
شیرینی‌لری
اَل ایشلری
قارداش شهرلری
تبریز ۱۳ شهرینن موختلیف اؤلکه‌لرده قارداشلیق باغلانتیسی وارده و ۴ شهر تورکیه ده یئرلشیب.
گؤرۆنتۆلر
_001.jpg)
.jpg)
_(14838938529).jpg)
_(14839017570).jpg)
_(14838938959).jpg)
_(15002673506).jpg)
_(15002668116).jpg)
.jpg)
_-_panoramio.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg){kind=small}
_Vegetarian_Shop_-_panoramio.jpg)
قایناقلار
- ^ ۱٫۰ ۱٫۱ "city population رسمی سایتی". 2016. https://www.citypopulation.de/php/iran-azarbayjanesharqi.php.
- ^ شورای عالی شهرسازی و معماری ایران. تراکم در شهرها. یوخلانیلیب ۲۹ اوت ۲۰۰۹.
- ^ شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران. گزارش وضعیت مناطق نابسامان شهری و عملکرد ستادهای استانی و شهرستانی. یوخلانیلیب ۲۷ مارس ۲۰۱۷.
- ^ نقشهٔ کامل تبریز بزرگ، نگاهی کوتاه به شهر تبریز.
- ^ ۵٫۰ ۵٫۱ سازمان هواشناسی ایران. اطلاعات آب و هوای تبریز. یوخلانیلیب ۱۸ آوریل ۲۰۱۱.
- ^ ۶٫۰ ۶٫۱ The Weather Network. Weather Statistics: Tabriz, Iran, Islamic Republic of. یوخلانیلیب ۱۶ دسامبر ۲۰۰۸.
- ^ World Book Advanced. Tabriz. یوخلانیلیب ۹ دسامبر ۲۰۰۸.
- ^ بانک اطلاعاتی آکو، لیست پلاک‌های خودروهای ایران. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-12-15. یوْخلانیلیب2017-07-09.
- ^ "city population- Iran-MajorCities رسمی سایتی". 2016. https://www.citypopulation.de/Iran-MajorCities.html.
- ^ Eric H. Cline (4 December 2012). From Eden to Exile: Unraveling Mysteries of the Bible. National Geographic Society. ISBN 978-1-4262-1224-6.
- ^ Introduction to Tabriz city (fa). Tabriz University. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on ۱۷ مه ۲۰۱۳. یوْخلانیلیب2013-02-11.
- ^ http://whc.unesco.org/uploads/nominations/1346.pdf ICHHTO, Executive summary, Tabriz historical Bazaar complex, 2009, Page 228.
- ^ سیاحتنامه شاردن، ج ۲، ص ۴۱۱
- ^ سفرنامه تاورنیه، ص ۶۶
- ^ سفرنامه اولئاریوس، ص ۲۴۷
- ^ تبریز از دیدگاه سیاحان خارجی در قرن هفدهم، ص ۵۴
- ^ سفر در ایران، ص ۴۵
- ^ تاریخ سده‌های قدیم و میانه مقدم آذربایجان در تاریخ شناسی ایران، ص ۶۰
- ^ تاریخ باستانی ایران بر بنیاد باستان‌شناسی، صص ۵ – ۳۴
- ^ شهردار تبریز: تبریز و استانبول خواهرخوانده شدند. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-08-29. یوْخلانیلیب2017-12-10.
- ^ خبرگزاری میراث فرهنگی. تبریز و هوشی‌مین ویتنام، خواهرخوانده می‌شوند. یوخلانیلیب ۲۵ ژانویهٔ ۲۰۰۹.
- ^ خبرگزاری مهر. تأکید بر تعمیق روابط آذربایجان شرقی و ازمیر ترکیه. یوخلانیلیب ۱۷ مهٔ ۲۰۱۰.
- ^ خبرگزاری فارس. آذربایجان شرقی و ایالت «خوبی» چین تفاهمنامهٔ همکاری امضاء کردند. یوخلانیلیب ۱۱ اوت ۲۰۰۹.
- ^ Azerbaijan.az. Executive Power of the Baku City. یوخلانیلیب ۸ آوریل ۲۰۰۹.
- ^ خبرگزاری شهریار. با همکاری شهرداری تبریز و سفارت اتریش صورت گرفت؛ گشایش نمایشگاه معماری وین در پارک مفاخر تبریز. یوخلانیلیب ۱۰ آوریل ۲۰۰۹.
- ^ خبرگزاری شهریار. شهرهای تبریز و قازان خواهرخوانده شدند. یوخلانیلیب ۲۴ ژانویهٔ ۲۰۰۹.
- ^ روزنامهٔ کیهان. از سوی اعضای شورای شهر تبریز عقد خواهرخواندگی تبریز و قونیه دنبال می‌شود. یوخلانیلیب ۲۸ آوریل ۲۰۱۰.
- ^ خبرگزاری فارس. زاگرب با تبریز خواهرخوانده می‌شود. یوخلانیلیب ۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۱۱.
- ^ خبرگزاری فارس. شهرهای تبریز و ارزروم ترکیه خواهرخوانده می‌شوند. یوخلانیلیب ۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۱۱.
- ^ خبرگزاری تابناک. تبریز و غزه خواهرخوانده شدند. یوخلانیلیب ۲۲ ژانویهٔ ۲۰۰۹.
- ^ ایرنا. شهرهای تبریز و مگلیف بلاروس خواهرخوانده شدند. یوخلانیلیب ۲۲ آوریل ۲۰۱۲.
- ^ خبرگزاری مهر. تبریز و خجند خواهرخوانده می‌شوند. یوخلانیلیب ۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۱.
- ^ خبرگزاری مهر. کربلا خواهرخوانده تبریز شد. یوخلانیلیب ۱۹ مرداد ۱۳۹۵.
خاریجی لینکلر
| ویکی‌دولانمانین تبریز اوچون بیر سیاحت تعلیماتی وار. |
| ویکی‌آمباردا Tabriz ایله مربوط فایل وار. |
| قاباقکی Ghazna |
خارزمشاهلار سولاله‌سی‌نین پایتختی (پرشیا) ۱۲۲۵–۱۲۳۱ |
سونراکی - |
| قاباقکی مراغه |
ائلخانیلر‌نین پایتختی (پرشیا) ۱۲۶۵–۱۳۰۶ |
سونراکی سۇلطانیه |
| قاباقکی - |
قاراقویونلولار‌نین پایتختی ۱۳۷۵–۱۴۶۸ |
سونراکی - |
| قاباقکی دیاربکر |
آغ‌قویونلولار‌نین پایتختی ۱۴۶۸–۱۴۷۸ |
سونراکی - |
| قاباقکی سمرقند |
صفویلر‌نین پایتختی (پرشیا) ۱۵۰۱–۱۵۵۵ |
سونراکی قزوین |